جیابوونەوەی ناوکی : جیابوونەوەی ناوکی (بە ئینگلیزی : Nuclear splitsion) بریتییە لە پرۆسەیەک کە تێیدا ناوکی گەردیلەیەکی قورس، وەک یۆرانیۆم یان پلۆتۆنیۆم، لەلایەن نیوترۆنێکەوە بۆردومان دەکرێت، کە دەبێتە هۆی دابەشبوونی بۆ ناووکی بچووکتر، هەروەها نیوترۆنی زیادە و بڕێکی زۆر وزە لە شێوەی گەرمیدا بەرەڵا دەکات.

کۆنترۆڵی کاردانەوە : بۆ کۆنترۆڵکردنی پرۆسەی جیابوونەوە، سیستەمێکی کۆنترۆڵی کاردانەوە بەکاردێت. بەزۆری ماددەکانی هەڵمژینی نیوترۆن، وەک گرافیت یان بۆرۆن، لە دەوری کارلێکەرەکە دانراون بۆ ڕێکخستنی ژمارەی نیوترۆنەکان و هێشتنەوەی کاردانەوەی زنجیرەکە لە ئاستێکی کۆنترۆڵکراودا.

نەوەی گەرم : ئەو وزەیەی کە دەردەچێت لە شێوەی گەرمی لە کاتی جیابوونەوەدا بەکاردێت بۆ گەرمکردنی ئاو و بەرهەمهێنانی هەڵم. ئەم هەڵمە ئاڕاستە دەکرێت بۆ تۆڕبینێک کە بەستراوەتەوە بە جێنەرەیتەر. کاتێک هەڵمەکە پەڕەکانی تۆڕبین پاڵدەنێت، مۆلیدەکە دەخولێتەوە و کارەبا بەرهەم دەهێنێت.

ساردکردنەوە : پێویستە ڕیاکتەرە ئەتۆمییەکان سارد بکرێنەوە بۆ ئەوەی ڕێگری لە گەرمبوون بکەن. زۆرجار ئاو وەک کارمەندی ساردکردنەوە بەکاردێت. ئەو گەرمییە دەمژێت کە بەرهەم دەهێنرێت بەهۆی کاردانەوەی جیابوونەوە و ئەم گەرمیە چۆڵ دەکات لە ڕێگەی سیستەمی ساردکردنەوە.

ئاسایش : وێستگەکانی وزەی ناوەکی چەندین سیستەمی سەلامەتییان هەیە بۆ ڕێگریکردن لە ڕووداوەکان و کەمکردنەوەی مەترسییەکان لە حاڵەتی ڕووداوێکدا. ئەمە سیستەمی ساردکردنەوەی فریاکەوتن دەگرێتەوە، سیستەمی ڕاگرتن بۆ ئەوەی تیشکدانەوەی تێدابێت لە حاڵەتی دزەکردن و ڕێوشوێنەکانی بەڕێوەبردنی پاشماوە تیشکدارەکان.

بەڕێوەبردنی پاشەڕۆ : یەکێک لە لایەنە گرنگەکانی وزەی ناوەکی بریتییە لە بەڕێوەبردنی پاشەڕۆی تیشکدانەوە کە بەهۆی پرۆسەی جیابوونەوەوە بەرهەم دەهێنرێت. پێویستە ئەم پاشەڕۆیە بۆ ماوەیەکی زۆر بە سەلامەتی هەڵبگیرێت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی لەسەر ژینگە و تەندروستی گشتی.

بە کورتی، وزەی ناوەکی بەرهەم دەهێنرێت لەلایەن پرۆسەی جیابوونەوەی ناوکی، کە وزە لە شێوەی گەرمیدا بەرەڵا دەکات. ئەم گەرمیە دواتر دەگۆڕدرێت بۆ کارەبا لە ڕێگەی سیستەمی بەرهەمهێنانی هەڵم و تۆڕباین.

کارلێکەری ناوکی :
کارلێکەری ناوکی ئەو وێستگەیەیە کە کاردانەوەی جیابوونەوەی ناوکی تێدا ڕوودەدات. سووتەمەنی ناوەکی تێدایە، وەک یۆرانیۆمی پیتێنراو یان پلۆتۆنیۆم، هەروەها سەرپەرشتیار و کۆنترۆڵی کارلێکەر بۆ ڕێکخستنی کاردانەوە ناوکییەکان.

جێنەرەیتەری هەڵم :
جێنەرەیتەری هەڵم بەرپرسیارە لە گۆڕینی گەرمی بەرهەم هاتوو لەلایەن کارلێکەرەکە بۆ هەڵم. لە چەند بۆرییەک پێکهاتووە کە ئاوەکە لەلایەن ڕیاکتەرەکەوە گەرم دەکرێت. ئەم ئاوە دەگۆڕدرێت بۆ هەڵمی پەستان بەرز کە ئاڕاستە دەکرێت بۆ تۆرباین.

تۆڕبینی هەڵمی :
تۆڕبینی هەڵمی بەستراوە بە مۆلیدەی هەڵم. کاتێک هەڵمی پەستان بەرز بەرهەم دەهێنرێت لەلایەن جێنەرەیتەری هەڵم دەچێتە ناو تۆڕباینەکە، پەڕەکانی تۆڕبین دەخولێتەوە. ئەم خولانەوەیە وزەی گەرمی هەڵمەکە دەگۆڕێت بۆ وزەی میکانیکی.

جێنەرەیتەر :
جێنەرەیتەرەکە بە تۆڕبینەکەوە بەستراوەتەوە و وزەی میکانیکی بەرهەم هاتوو دەگۆڕێت لەلایەن خولانەوەی تۆڕبین بۆ وزەی کارەبایی. بەپێی بنەمای هاندانی کارۆموگناتیسی کار دەکات.

سیستەمی ساردکردنەوە :
وێستگەکانی وزەی ناوەکی بە سیستەمی ساردکردنەوە ئامادەکراون بۆ لابردنی گەرمی بەرهەم هاتوو لەلایەن کارلێکەرەکە. ئەمە دەکرێت تاوەری ساردکردنەوە، سووڕی ئاوی ساردکەرەوە، سیستەمی ئاڵوگۆڕی گەرمی و زیاتر لەخۆ بگرێت.

سیستەمی پاراستن :
وێستگەکانی وزەی ناوەکی چەندین سیستەمی سەلامەتییان هەیە بۆ ڕێگریکردن لە ڕووداوەکان و کەمکردنەوەی مەترسییەکان لە حاڵەتی ڕووداوێکدا. ئەمە سیستەمی کۆنترۆڵی کارلێکەر و سیستەمی ساردکردنەوەی فریاکەوتن و سیستەمی ڕاگرتن دەگرێتەوە بۆ ئەوەی تیشکدانەوەی تێدابێت لە حاڵەتی دزەکردن و سیستەمی پاشەکەوتی کارەبایی.

سیستەمی چاودێری و چاودێری :
وێستگەکانی وزەی ناوەکی لەگەڵ سیستەمی کۆنترۆڵکردن و چاودێریکردنی پێشکەوتوو ئامادەکراون بۆ چاودێریکردنی کارکردنی بەردەوام، ئاستی تیشکدانەوە، بارودۆخی سەلامەتی و هتد.

پاشەڕۆی ئەتۆمی :
وێستگەکانی وزەی ناوەکی دەبێت ئەو پاشماوە تیشکدانەوەیە بەڕێوەببەن کە بەهۆی پرۆسەی جیابوونەوەی ناوکییەوە بەرهەم هاتووە. ئەمە بریتییە لە هەڵگرتنی سەلامەت و پارێزراوی پاشماوە تیشکدارەکان لە شوێنی گونجاودا.

کارلێکەری ئاوی پەستانکراو (PWRs) :
کارلێکەری ئاوی پەستانکراو باوترین جۆری کارلێکەرە کە لە وێستگەکانی وزەی ناوەکی لە سەرانسەری جیهاندا بەکاردێت. ئەوان ئاوی پەستانکراو بەکاردەهێنن وەک ساردکردنەوە و مامناوەندکردن. ئەو ئاوەی کە لەلایەن کارلێکەرەکەوە گەرم دەکرێت لەناو سووڕی سەرەکی لە پەستانێکی بەرزدا دەهێڵرێتەوە بۆ ئەوەی ڕێگری بکات لە کوڵاندن. ئەم گەرمیە دواتر دەگوازرێتەوە بۆ سووڕێکی لاوەکی لە ڕێگەی ئاڵوگۆڕی گەرمی بۆ بەرهەمهێنانی هەڵم کە تۆڕبینێک دەگوازێتەوە کە بەستراوەتەوە بە مۆلیدەیەکەوە کە کارەبا بەرهەم دەهێنێت.

ڕیاکتەرەکانی ئاوی کوڵاو (BWR) :
کارلێکەری ئاوی کوڵاو هاوشێوەی کارلێکەری ئاوی پەستانکراوە، بەڵام لەم حاڵەتەدا، ئاوی ناو کارلێکەرەکە ڕێگەی پێدراوە لە سووڕی سەرەتاییدا بکوڵێت. هەڵمی بەرهەمهێنراوە ڕاستەوخۆ بەکاردێت بۆ خولانەوەی تۆڕباین بەبێ پێویستی بە سووڕی دووەم. ئەم ڕیاکتەرانە بە شێوەیەکی گشتی بەکاردێن لە وێستگەکانی وزەی ناوەکی کە لەلایەن General Electric دیزاین کراوە.

ڕیاکتەرەکانی ئاوی قورس (CANDU) :
کارلێکەرەکانی ئاوی قورس کە هەروەها ناسراوە بە کارلێکەری دۆیتەریۆمی یۆرانیۆمی کەنەدی (CANDU) ئاوی قورس بەکاردەهێنن (کە هایدرۆجینی دۆیتەریۆمی تێدایە) وەک سەرپەرشتیارێک و ئاوی سووک وەک بریکاری ساردکردنەوە. بەزۆری لە کەنەدا و هەندێک وڵاتی دیکە بەکاردێت. ئەم ڕیاکتەرانە دەتوانن یۆرانیۆمی سروشتی وەک سووتەمەنی بەکاربهێنن، وایان لێدەکات نەرم بن لە ڕووی دابینکردنی سووتەمەنیەوە.

ڕیاکتەرە نیوترۆنە خێراکان (FNR) :
کارلێکەرە نیوترۆنە خێراکان نیوترۆنی خێرا بەکاردەهێنن لەجیاتی نیوترۆنی گەرمی بۆ ئەوەی ببنە هۆی کاردانەوەی جیابوونەوە لە سووتەمەنی ناوەکی. ئەوان دەتوانن جۆرە جیاوازەکانی سووتەمەنی بەکاربهێنن، لەوانە یۆرانیۆم و پلۆتۆنیۆم. کارلێکەرە خێراکان توانای بەرهەمهێنانی سووتەمەنی زیاتریان هەیە لەوەی کە بەکاری دەهێنن، وایان لێدەکات سەرنجڕاکێش بن بۆ بەرهەمهێنانی وزەی درێژخایەن و بەڕێوەبردنی پاشەڕۆی ناوکی.

ڕیاکتەرەکانی خوێی تواوە (MSR) :
کارلێکەری خوێی تواوە تەکنەلۆژیایەکی نوێیە کە خوێی تواوە بەکاردەهێنێت وەک سووتەمەنی و وەک بریکاری ساردکردنەوە. ئەوان سوودی سەلامەتی و چوستی شیاو پێشکەش دەکەن، هەروەها توانای بەکارهێنانی سووتەمەنی ناوەکی لە چڕبوونەوەی بەرزتردا، کە دەتوانێت بڕی پاشەڕۆی ناوکی بەرهەم هاتوو کەم بکاتەوە.