হাইড্ৰজেন হৈছে আটাইতকৈ সৰল ৰাসায়নিক উপাদান : ইয়াৰ নিউক্লিয়াছত এটা প্ৰটন থাকে আৰু ইয়াৰ পৰমাণুত মাত্ৰ এটা ইলেক্ট্ৰন থাকে। ডাইহাইড্ৰজেন (এইচ2)ৰ অণু দুটা হাইড্ৰজেন পৰমাণুৰে গঠিত।
হাইড্ৰজেন সাধাৰণতে ডাইহাইড্ৰজেন বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

1 কিলোগ্ৰাম হাইড্ৰজেন জ্বলাই 1 কিলোগ্ৰাম গেছ'লিনতকৈ প্ৰায় 4 গুণ অধিক শক্তি মুকলি কৰে আৰু কেৱল পানী উৎপাদন কৰে :

2এইচ2 + ও2 -> 2এইচ2ও

পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত হাইড্ৰজেন যথেষ্ট পৰিমাণে আছে কিন্তু ইয়াৰ বিশুদ্ধ অৱস্থাত নাই। ই সদায়ে অন্যান্য ৰাসায়নিক উপাদানৰ সৈতে আবদ্ধ, পানী আৰু হাইড্ৰ'কাৰ্বনৰ দৰে অণুত। জীৱিত জীৱ (প্ৰাণী বা উদ্ভিদ) হাইড্ৰজেনৰ দ্বাৰাগঠিত।
সেয়েহে বায়োমাছ হৈছে হাইড্ৰজেনৰ আন এক সম্ভাৱ্য উৎস।

হাইড্ৰ'কাৰ্বন, বায়োমাছ আৰু পানীৰ দৰে এই প্ৰাথমিক সম্পদবোৰৰ পৰা হাইড্ৰজেন আহৰণ কৰাৰ বাবে শক্তি ইনপুটৰ প্ৰয়োজন।
হাইড্ৰজেন প্ৰায় অশেষ হ'ব পাৰে, যদিহে ইয়াক প্ৰতিযোগিতামূলক ব্যয়ত পৰ্যাপ্ত পৰিমাণত আৰু নিম্ন-কাৰ্বন শক্তিৰ (পাৰমাণৱিক আৰু নৱীকৰণযোগ্য) পৰা উৎপাদন কৰিব পাৰি।
হাইড্ৰজেন প্ৰযুক্তি হৈছে হাইড্ৰজেন উৎপাদন, সংৰক্ষণ আৰু শক্তিৰ উদ্দেশ্যে ইয়াক ৰূপান্তৰ কৰাৰ বাবে অধ্যয়ন কৰা প্ৰযুক্তিৰ সংহতি।

হাইড্ৰজেন উৎপাদন কৰাৰ কেইবাটাও সাম্প্ৰতিক উপায় আছে, ব্যয়, শক্তি দক্ষতা, পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱৰ ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ নিজা সুবিধা আৰু অসুবিধাৰ সৈতে :

পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ :
পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ হৈছে এক প্ৰক্ৰিয়া যি পানী (এইচ2ও)ক হাইড্ৰজেন (এইচ2) আৰু অক্সিজেন (ও2)ত ভাঙিবলৈ বিদ্যুৎ ব্যৱহাৰ কৰে। বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণৰ দুটা মুখ্য প্ৰকা

RCA

আৰচিএ চকেট, যাক ফোনোগ্ৰাফ বা চিঙ্ক চকেট বুলিও কোৱা হয়, হৈছে এক অতি সচৰাচৰ প্ৰকাৰৰ বৈদ্যুতিক সংযোগ।

ৰ আছে : ক্ষাৰীয় বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ আৰু প্ৰটন বিনিময় আৱৰণ (পিইএম) বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ। পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ সৌৰ বা বায়ু শক্তিৰ দৰে নৱীকৰণযোগ্য উৎসৰ পৰা বিদ্যুতৰ দ্বাৰা চালিত হ'ব পাৰে, যাৰ ফলত ই হাইড্ৰজেন উৎপাদনৰ এক পৰিৱেশ অনুকূল পদ্ধতি হৈ পৰে।

মিথেন বাষ্প সংস্কাৰ :
ষ্টীম মিথেন সংস্কাৰ হৈছে এক ৰাসায়নিক প্ৰক্ৰিয়া যি সাধাৰণতে প্ৰাকৃতিক গেছৰ ৰূপত মিথেন (চিএইচ4) ব্যৱহাৰ কৰে, হাইড্ৰজেন আৰু কাৰ্বন ডাই অক্সাইড (চি.ও.2) উৎপাদন কৰিবলৈ। এই প্ৰক্ৰিয়াটো সাধাৰণতে হাইড্ৰজেন উৎপাদনৰ বাবে ৰাসায়নিক উদ্যোগত বৃহৎ পৰিমাণত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। অৱশ্যে, ই চি.ও.2 ও নিৰ্গত কৰে, যাৰ ফলত পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণৰ তুলনাত ইয়াক হাইড্ৰজেন উৎপাদনৰ এক কম পৰিৱেশ অনুকূল পদ্ধতি কৰি তোলে।

বায়োমাছ গেছিফিকেচন :
বায়োমাছ গেছিফিকেচন হৈছে এক প্ৰক্ৰিয়া যি জৈৱিক পদাৰ্থক চিঙ্গাছলৈ ৰূপান্তৰ কৰে, যাক তাৰ পিছত হাইড্ৰজেনলৈ ৰূপান্তৰ কৰিব পাৰি। এই পদ্ধতিটোৱে কৃষি, বনাঞ্চল বা নগৰীয়া আৱৰ্জনাক ফিডষ্টক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে, এনেদৰে নৱীকৰণযোগ্য আৰু বহনক্ষম উৎসৰ পৰা হাইড্ৰজেন উৎপাদন কৰাৰ সম্ভাৱনা প্ৰদান কৰে।

পানীপাইৰোলাইচিছ :
পানী পাইৰোলাইচিছ হৈছে এক তাপৰাসায়নিক প্ৰক্ৰিয়া যিপানীক হাইড্ৰজেন আৰু অক্সিজেনলৈ ভাঙিবলৈ তাপ ব্যৱহাৰ কৰে। যদিও এই পদ্ধতিটো শক্তি দক্ষতাৰ ক্ষেত্ৰত কাৰ্যকৰী হ'ব পাৰে, ইয়াৰ বাবে উচ্চ উষ্ণতা আৰু নিৰ্দিষ্ট পৰিস্থিতিৰ প্ৰয়োজন, যি ইয়াক কাৰ্যকৰী কৰাটো অধিক জটিল কৰি তুলিব পাৰে।

সৌৰ ফটোইলেক্ট্ৰলাইচিছ :
সৌৰ ফটোইলেক্ট্ৰলাইচিছ হৈছে হাইড্ৰজেন উৎপাদনকৰাৰ এক পদ্ধতি যি সূৰ্যৰ পোহৰক বিদ্যুতলৈ ৰূপান্তৰ কৰিবলৈ সৌৰ কোষ ব্যৱহাৰ কৰে, যাক তাৰ পিছত পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণ প্ৰক্ৰিয়াক শক্তি প্ৰদান কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই পদ্ধতিটোৱে সৌৰ শক্তিক বিদ্যুতৰ এক নৱীকৰণযোগ্য উৎস হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰে, কিন্তু সৌৰ কোষৰ দক্ষতা আৰু সংশ্লিষ্ট ব্যয়ৰ দ্বাৰা ইয়াক সীমিত কৰিব পাৰি।

হাইড্ৰজেন সংৰক্ষণ হৈছে এক পৰিষ্কাৰ আৰু বহুমুখী শক্তি বাহক হিচাপে ইয়াৰ সম্ভাৱনাৰ বাবে গৱেষণা আৰু বিকাশৰ এক সক্ৰিয় ক্ষেত্ৰ। হাইড্ৰজেন সংৰক্ষণ কৰাৰ কিছুমান সাম্প্ৰতিক উপায় ইয়াত দিয়া হৈছে :

গেছ সংকোচন :
হাইড্ৰজেন কঢ়িয়াই অনা নলাকাৰ টেংকত উচ্চ চাপত সংকুচিত গেছীয় ৰূপত সংকুচিত কৰিব পাৰি। উচ্চ চাপ সহ্য কৰিবলৈ উচ্চ-চাপ সংৰক্ষণ টেংকবোৰ তীখা বা যৌগিক সামগ্ৰীৰে তৈয়াৰ কৰিব পাৰি। অৱশ্যে, উচ্চ চাপত হাইড্ৰজেন সংকুচিত কৰাৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট আন্তঃগাঁথনিৰ প্ৰয়োজন হয় আৰু ইয়াৰ ফলত শক্তিৰ ক্ষতি হ'ব পাৰে।

দ্ৰৱীকৰণ :
উচ্চ-শক্তিঘনত্ব সঞ্চয়ৰ বাবে হাইড্ৰজেন কম তাপমাত্ৰালৈ (-253 ডিগ্ৰী চেলচিয়াছৰ তলত) শীতল আৰু তৰলীকৃত কৰিব পাৰি। তৰল ৰূপত সংৰক্ষণে হাইড্ৰজেনৰ দ্বাৰা দখল কৰা পৰিমাণ হ্ৰাস কৰে, কিন্তু দ্ৰৱীকৰণ প্ৰক্ৰিয়াৰ সময়ত ব্যয়বহুল শীতলকৰণ সঁজুলি আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ শক্তি ক্ষতিৰ প্ৰয়োজন হয়।

কঠিন সামগ্ৰীৰ ওপৰত বিজ্ঞাপন :
হাইড্ৰজেনক এক ছিদ্ৰযুক্ত গাঁথনিৰ সৈতে কঠিন পদাৰ্থৰ ওপৰত বিজ্ঞাপন দিব পাৰি, যেনে সক্ৰিয় কাৰ্বন, জিঅলাইট, ছিদ্ৰযুক্ত জৈৱিক ধাতু (এম.ও.এফ.), বা জৈৱিক-অজৈৱ হাইব্ৰিড সামগ্ৰী। এই সামগ্ৰীবোৰৰ এক ডাঙৰ নিৰ্দিষ্ট পৃষ্ঠ এলেকা আছে আৰু মজলীয়া চাপ আৰু পৰিৱেশৰ উষ্ণতাত হাইড্ৰজেন ৰক্ষা কৰিব পাৰে। অৱশ্যে, হাইড্ৰজেন এডচাৰ্পচন বিপৰীত হ'ব পাৰে কিন্তু ডিচৰ্পচনৰ বাবে উচ্চ চাপৰ প্ৰয়োজন।

ৰাসায়নিক সঞ্চয় :
হাইড্ৰজেন ৰাসায়নিক যৌগৰ ৰূপত সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি যি ইয়াক ভাঙি লেতেৰা কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, হাইড্ৰজেন ধাতুৰ হাইড্ৰাইড বা জৈৱিক যৌগ যেনে জৈৱিক হাইড্ৰাইডৰ ৰূপত সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি। হাইড্ৰজেন ৰ মুক্তি গৰম, অনুঘটক বা অন্যান্য পদ্ধতিৰ দ্বাৰা আৰম্ভ কৰিব পাৰি। অৱশ্যে, ৰাসায়নিক সঞ্চয় প্ৰণালীবোৰৰ উষ্ণতা, চাপ, আৰু সামগ্ৰীপুনৰ্জন্মৰ ক্ষেত্ৰত নিৰ্দিষ্ট প্ৰয়োজনীয়তা থাকিব পাৰে।

ভূগৰ্ভস্থ সংৰক্ষণ :
হাইড্ৰজেন ক উপযুক্ত ভূতাত্ত্বিক গঠন যেনে চেলাইন একুইফাৰ, প্ৰাকৃতিক গহ্বৰ, বা ছিদ্ৰযুক্ত জলাশয়ত মাটিৰ তলত সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি। ভূগৰ্ভস্থ সংৰক্ষণে এক বৃহৎ সঞ্চয় ক্ষমতা প্ৰদান কৰে আৰু সুৰক্ষা আৰু আন্তঃগাঁথনিৰ বিপদাশংকা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। অৱশ্যে, ইয়াৰ বাবে উপযুক্ত ভূতাত্ত্বিক স্থান আৰু সুৰক্ষিত আৰু নিৰ্ভৰযোগ্য সঞ্চয় কৌশলৰ প্ৰয়োজন।

হাইড্ৰজেনৰ বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত ইয়াৰ অনন্য বৈশিষ্ট্যৰ বাবে বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন সম্ভাৱ্য প্ৰয়োগ আছে, যাৰ ভিতৰত আছে ইয়াৰ বহুমুখীতা, নৱীকৰণযোগ্য শক্তিৰ উৎসৰ পৰা উৎপাদিত হ'লে পৰিষ্কাৰ পৰিচ্ছন্নতা, আৰু সেউজগৃহ গেছ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰাৰ সম্ভাৱনা। হাইড্ৰজেনৰ কিছুমান সাম্ভাব্য প্ৰয়োগৰ ভিতৰত আছে :

পৰিষ্কাৰ গতিশীলতা :
হাইড্ৰজেন বাহন, যেনে ফুৱেল চেল কাৰ, বাছ, ট্ৰাক আৰু ৰেল, আভ্যন্তৰীণ কম্বাষ্টন ইঞ্জিন বাহনৰ এক পৰিষ্কাৰ বিকল্প প্ৰদান কৰে। এইবোৰে হাইড্ৰজেনক বায়ুৰ পৰা অক্সিজেনৰ সৈতে একত্ৰিত কৰি বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰে, কেৱল পানী আৰু তাপ উপ-সামগ্ৰী হিচাপে উৎপাদন কৰে, বায়ু প্ৰদূষক আৰু সেউজগৃহ গেছৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰে।

শক্তি সঞ্চয় :
হাইড্ৰজেনক বৃহৎ পৰিমাণৰ শক্তি সঞ্চয়ৰ মাধ্যম হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, যাৰ ভিতৰত আছে সৌৰ আৰু বায়ু শক্তিৰ দৰে মাজে মাজে নৱীকৰণযোগ্য উৎসৰ দ্বাৰা উৎপাদিত শক্তি সঞ্চিত কৰা। অতিৰিক্ত বিদ্যুত পানীৰ বৈদ্যুতিক বিশ্লেষণৰ দ্বাৰা হাইড্ৰজেন উৎপাদন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি আৰু তাৰ পিছত ইন্ধন বা শক্তিৰ উৎস হিচাপে ব্যৱহাৰৰ বাবে সঞ্চিত কৰিব পাৰি।

ঔদ্যোগিক উৎপাদন :
সাৰ নিৰ্মাণত ব্যৱহৃত এমোনিয়া উৎপাদনৰ বাবে ৰাসায়নিক উদ্যোগত হাইড্ৰজেন বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, লগতে মিথানল, ক্লৰিনেটেড হাইড্ৰজেন আৰু হাইড্ৰ'কাৰ্বনকে ধৰি বিভিন্ন ৰাসায়নিক পদাৰ্থ উৎপাদনত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াক তীখা আৰু অন্যান্য ধাতুৰ উৎপাদনত হ্ৰাসকাৰী এজেণ্ট হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

বিদ্যুৎ উৎপাদন :
হাইড্ৰজেন ইন্ধন কোষবোৰ এক পৰিষ্কাৰ আৰু দক্ষ উপায়েৰে বিদ্যুৎ উৎপাদন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, স্থিৰ আৰু ম'বাইল দুয়োটা এপ্লিকেচনৰ বাবে। এইবোৰ বাণিজ্যিক আৰু আৱাসিক ভৱনত বিদ্যুতৰ বেকআপ উৎস হিচাপে বা শক্তিৰ প্ৰাথমিক উৎস হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এইবোৰ সৰ্বাধিক চাহিদাৰ সময়ত পাৱাৰ গ্ৰিডলৈ বিদ্যুৎ যোগান ধৰিবলৈও ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

Cআৱাসিক আৰু বাণিজ্যিক গৰম :
হাইড্ৰজেনক আৱাসিক আৰু বাণিজ্যিক গৰম কৰাৰ বাবে ইন্ধন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, প্ৰাকৃতিক গেছ বা ইন্ধন তেলসলনি কৰি। হাইড্ৰজেন বয়লাৰ বিকশিত কৰা হৈছে আৰু গৰম কৰা অট্টালিকাৰ বাবে নিম্ন-কাৰ্বন বিকল্প প্ৰদান কৰিব পাৰে।

স্থান প্ৰয়োগসমূহ :
মহাকাশ উদ্যোগত, মহাকাশ উৎক্ষেপণ বাহনবোৰ কঢ়িয়াবলৈ হাইড্ৰজেন ক ইন্ধন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, বিশেষকৈ ৰকেটৰ ওপৰৰ পৰ্যায়ত। উচ্চ শক্তিঘনত্ব আৰু পৰিষ্কাৰ দহনৰ বাবে তৰল হাইড্ৰজেন প্ৰায়ে প্ৰপেলেন্ট হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।