ሃይድሮጅን እቲ ዝቐለለ ከሚካዊ ባእታ እዩ ፣ ኑክልየስ ሓንቲ ፕሮቶን ዝሓዘ ኪኸውን ከሎ ኣቶሙ ኸኣ ሓደ ኤለክትሮን ጥራይ እዩ ዘለዎ ። ሞለኵዩል ዲሃይድሮጅን (H2) ብኽልተ ሃይድሮጅን ኣቶም ዝቘመ እዩ።
ሃይድሮጅን መብዛሕትኡ ግዜ ዲሃይድሮጅን ንምምሕልላፍ የገልግል እዩ ።

1 ኪሎ ግራም ሃይድሮጅን ምንዳድ ካብ 1 ኪሎ ግራም በንዚን ዳርጋ 4 ዕጽፊ ጸዓት የውጽእ ማይ ጥራይ ድማ የምጽእ -

2H2 + O2 -> 2H2O

ሃይድሮጅን ኣብ ዝባን ምድሪ ኣዝዩ ብዙሕ እኳ እንተዀነ ጽሩይ ኵነታት ግን የብሉን ። ምስ ከም ማይን ሃይድሮካርቦንን ዝኣመሰሉ ሞለክዩላት ወትሩ ምስ ካልኦት ከሚካላዊ ባእታታት እዩ ዚተኣሳሰር ። ህያዋን ነፍሳት (እንስሳታ

እቲ ኣወንታዊ ነጥብታት እዚ ዝስዕብ ኢዩ -

ት ወይ ኣትክልቲ) እውን ብሃይድሮጅን ዝቘማ እየን ።
ስለዚ ባዮማስ ካልእ ምንጪ ሃይድሮጅን ኪኸውን ይኽእል እዩ ።

ሃይድሮጅን ካብ ከም ሃይድሮካርቦን ባዮማስ ከምኡውን ማይ ዝኣመሰለ ቐንዲ ምንጪ ምውጻእ ጸዓት ዝሓትት ኢዩ ።
ሃይድሮጅን ብውድድር ከምኡውን ብትሑት ካርቦን ብዝርከብ ጸዓት (ኑክሌርን ተተካኢ ነገራትን) እኹል መጠን ክፈሪ እንተድኣ ኽኢሉ ዳርጋ መወዳእታ ዘይብሉ ክኸውን ይኽእል ኢዩ።
ሃይድሮጅን ዚብሃል ተክኖሎጂ ሃይድሮጅን ንምድላውን ንምኽዛንን ንጸዓት ንምቕያርን እተጽንዐ ተክኖሎጂ እዩ ።

ነፍሲ ወከፉ ዋጋኡ ስሉጥ ጸዓት ኣከባብያዊ ጽልዋኡ ናይ ገዛእ ርእሱ ጥቕምን ጕድኣትን ዘለዎ ሃይድሮጅን ከተፍሪ እትኽእለሉ እተፈላለየ መገድታት ኣሎ -

ማይ ኤለክትሮሊሲስ ፦
ማይ ኤለክትሮሊሲስ ማይ ናብ ሃይድሮጅንን ኦክስጅንን (O2) ንምብትታን ኤለክትሪክ ዚጥቀም መስርሕ እዩ ። ክልተ ቐንዲ ዓይነት ኤለክትሮላይሲስ ኣሎ ፣ እዚ ኸኣ ኣልካሊ ኤለክትሮላይሲስ ከምኡውን ናይ ፕሮቶን ምልውዋጥ ሽፋን ኤለክትሮላይሲስ እዩ ። ኤለክትሮላይሲስ ማይ ብኤለክትሪክ ካብ ከም ጸሓይን ንፋስን ዝኣመሰለ እተሓደሰ ምንጭታት ክምራሕ ይከኣል ኢዩ እዚ ድማ ንኣከባቢ ዝጠቅም ሜላ ምህርቲ ሃይድሮጅን ይገብሮ ።

ተሃድሶ ሃፋ ሜታን፦
ሜታን ብሃፋ ዚግበር ተሓድሶ ሜታን (CH4) መብዛሕትኡ ግዜ ብባህርያዊ ጋዝ ኣቢሉ ሃይድሮጅንን ካርቦን ዳይኦክሳይድን (CO2) ዜፍሪ ከሚካዊ መስርሕ እዩ። እዚ መስርሕ እዚ መብዛሕትኡ ግዜ ሃይድሮጅን ንምድላው ኣብ ከሚካላዊ ኢንዱስትሪ ብሰፊሑ ኢዩ ዝዝውተር ። ይኹን እምበር ካርቦን ዳይኦክሳይድ እውን የፍሪ ኢዩ እዚ ድማ ምስቲ ናይ ማይ ኤለክትሮሊሲስ ክወዳደር ከሎ ንኣከባቢ ዝጠቅም ሃይድሮጅን ዘፍሪ ሜላ ኢዩ ።

ባዮማስ ጋዝ ፦
ባዮማስ ዚብሃል ጋዝ ንኣካላዊ ነገር ናብ ሲንጋዝ ዚቕይሮ መስርሕ እዩ ፣ ድሕሪኡ ናብ ሃይድሮጅን ኪቕየር ይኽእል እዩ ። እዚ ሜላ እዚ ሕርሻዊ ጫካ ወይ ጐሓፍ ከተማ ኸም መግብታት ይጥቀም በዚ ኸምዚ ኸኣ ካብ ዚሕደሱን ቀጻልን ምንጭታት ሃይድሮጅን ኬፍሪ ይኽእል ።

ናይ ማይ ፒሮሊሲስ -
ማይ ፒሮሊሲስ ዋዒ ተጠቒሙ ማይ ናብ ሃይድሮጅንን ኦክስጅንን ዚቕይሮ ተርሞከሚካዊ መስርሕ እዩ ። እዚ ሜላ እዚ ንኣጠቓቕማ ጸዓት ብዝምልከት ስሉጥ ክኸውን ዝኽእል እኳ እንተዀነ ልዑል ሙቐትን ፍሉይ ኵነታትን ዝሓትት ኢዩ እዚ ድማ ንምትግባር ዝያዳ ሕልኽልኽ ዝበለ ይገብሮ ።

ናይ ጸሓይ ፎቶኤለክትሮሊሲስ -
ናይ ጸሓይ ፎቶኤለክትሮላይሲስ ዋህዮታት ጸሓይ ንብርሃን ጸሓይ ናብ ኤለክትሪክ ንምቕያር ሃይድሮጅን ናይ ምፍራይ ሜላ ኢዩ ድሕሪኡ ነቲ ናይ ማይ ኤለክትሮላይሲስ መስርሕ ሓይሊ ንምሃብ የገልግል ። እዚ ሜላ እዚ ንጸዓት ጸሓይ ከም መሐደሲ ምንጪ ኤለክትሪክ ገይሩ ይጥቀመሉ ኢዩ እንተዀነ ግን ብውጽኢታዊ መገዲ ዋህዮታት ጸሓይን ምስኡ ብእተተሓሓዘ ወጻኢታትን ክድረት ይኽእል ኢዩ።

ሃይድሮጅን ዚኽዘን ሰብ ጽሩይን ብዙሕ ንጥፈታት ዚዓግትን መራኽብ ጸዓት ኪኸውን ስለ ዚኽእል ምርምርን ዕቤትን ዚግበረሉ ንጡፍ መዳይ እዩ ። ሃይድሮጅን እትኽዘነሉ ገለ መገድታት እንሆ -

ናይ ጋዝ ጸቕጢ -
ሃይድሮጅን ኣብ እተደልደለ ሲሊንደራዊ መዕቈሪታት ብብርቱዕ ጸቕጢ ኣብ እተጨቓጨቐ ጋዝ ክኽዘን ይኽእል ኢዩ ። ልዑል ጸቕጢ ዚግበረሉ መኽዘን ካብ ኣቻዮ ወይ ካብ እተፈላለየ ነገራት ኪስራሕ ይከኣል እዩ። ይኹን እምበር ኣብ ልዑል ጸቕጥታት ሃይድሮጅን ንምጭባጥ እተወሰነ infrastructure ዝሓትት ኢዩ ጸዓት ከም ዝጠፍእ ድማ ክገብር ይኽእል ኢዩ።

መስቀላዊ መገዲ፦
ሃይድሮጅን ልዑል ጽዑቕ ጸዓት ንምኽዛን ኣዝዩ ትሑት ሙቐት (ትሕቲ -253 ዲግሪ ሰንቲግሬድ) ኪዝሕልን ኪለስልስን ይኽእል እዩ። ብፈሳሲ መልክዕ ምዕቃብ ነቲ ሃይድሮጅን ዘለዎ መጠን ይንክዮ እንተዀነ ግን ክቡር ናይ ምዝሓል መሳርሒታትን ኣብ እዋን መስርሕ ፈሳሲ ብዙሕ ጸዓት ምጥፋእን ዝሓትት ኢዩ።

ኣብ ተሪር ናውቲ እተገብረ ምትእትታው፦
ሃይድሮጅን ኣብ ከም እኒ ዚንቀሳቐስ ካርቦን ዞሊት ስቱር ኦርጋኒክ ብረት (MOFs) ወይ ከኣ ኦርጋኒክ ኢንኦርጋኒክ ዘይኣካል ድቓላ ነገራት ዝኣመሰለ ዜስደምም ነገራት ዘለዎ ተሪር ነገራት ኪስራሕ ይከኣል እዩ። እዚ ናውቲ እዚ ፍሉይ ዝባን ምድሪ ኣለዎ ማእከላይ ጸቕጥታትን ኣብ ከባቢኡ ዘሎ ሙቐትን ከኣ ሃይድሮጅን ኬዳሉ ይኽእል እዩ ። ይኹን እምበር ሃይድሮጅን ዚብሃል መወዓውዒ ኺምለስ ዚኽእል እኳ እንተ ዀነ ንምብዳም ግና ልዑል ጸቕጢ ይሓትት እዩ ።

ከሚካላዊ መኽዘን ፦
ሃይድሮጅን ምስ ተሰብረ ብዜውጽኦ ከሚካላዊ ውሁዳት ኪኽዘን ይኽእል እዩ ። ንኣብነት ሃይድሮጅን ብብረት ሃይድሮጅን ወይ ብኸም ኦርጋኒክ ሃይድሮይድ ዝኣመሰለ ኦርጋኒክ ውሁዳት ክኽዘን ይከኣል ኢዩ ። ሃይድሮጅን ምውጻእ ብመሞቒ ብካተሊሲስ ወይ ብኻልእ ሜላታት ክለዓዓል ይኽእል ኢዩ። ይኹን እምበር ስርዓተ ምኽዛን ከሚካላት ንሙቐትጸቕጢ ከምኡውን ንዋታዊ ምሕዳስ ብዝምልከት ፍሉይ ብቕዓታት ከማልእ ይኽእል ኢዩ።

ኣብ ትሕቲ መሬት ዚርከብ መኽዘን፦
ሃይድሮጅን ኣብ ከም ማይ ሳላይን ተፈጥሮኣዊ ጐዳጕዲ ወይ ሓባጥ ጐባጥ ኣብ ዝኣመሰለ ምቹእ ስነ-መሬት ኣብ ትሕቲ መሬት ኪኽዘን ይከኣል እዩ። ኣብ ትሕቲ መሬት ዚርከብ መኽዘን ብዙሕ ናይ ምዕቃብ ዓቕሚ ኣለዎ ፣ ንድሕንነትን ንመሰረታዊ ህንጻታትን ዜስዕቦ ሓደጋታት እውን ኪንክዮ ይኽእል እዩ ። ይኹን እምበር እዚ ምሹእ ስነ-መሬት ዚርከበሉ ቦታታትን ዜተኣማምንን ዜተኣማምንን ሜላታት ምዕቃብን ዚሓትት እዩ።

ሃይድሮጅን ፍሉይ ባህርያቱ ስለ ዘለዎ ኣብ እተፈላለየ ዓውድታት ኪዕየየሉ ዚኽእል እተፈላለየ መገድታት ኣለዎ ፣ ገለ ኻብዚ ባህርያት እዚ ካብ ዚሕደሱ ምንጭታት ጸዓት ኪፈሪ ኸሎ ዘለዎ ጽሬት ከምኡውን ነቲ ዚፍኖ ጋዛት ሙቐት ከም ዚንኪ ኺገብር ይኽእል እዩ ። ገለ ኻብቲ ሃይድሮጅን ኣብ ግብሪ ኼውዕሎ ዚኽእል ነገራት እዚ ዚስዕብ የጠቓልል ፦

ጽሩይ ምንቅስቓስ፦
ከም እኒ ናይ ነዳዲ ዋህዮታት ማካይን ኣውቶቡሳት ዓበይቲ ማካይን ባቡራት ዝኣመሰላ ሃይድሮጅን ዝበሃላ ማካይን ካብ ውሽጣዊ ናይ ምንዳድ ሞተር ማካይን ጽሩይ ኣማራጺ ኢየን ዝህባ። ሃይድሮጅንን ኦክስጅንን ካብ ኣየር ብምትሕንፋጽ ማይን ሙቐትን ጥራይ ብምፍራይ ነቲ ብከላ ኣየርን ናይ ሙቐት ጋዛትን ብምንካይ ኤለክትሪክ የፍሪ።

ምዕቃብ ጸዓት ፦
ሃይድሮጅን ከም ጸሓይን ንፋስን ዝኣመሰለ ሓሓሊፉ ዚሕደሱ ምንጭታት ዜፍሪ ጸዓት ንምኽዛን እውን ሓዊስካ ሰፊሕ ጸዓት ንምኽዛን ክትጥቀመሉ ትኽእል ኢኻ። መጠኑ ዝሓለፈ ኤለክትሪክ ብኤለክትሮላይሲስ ማይ ሃይድሮጅን ንምድላው ድሕሪ ምጥቃም ከም ነዳዲ ወይ ምንጪ ጸዓት ኰይኑ ክኽዘን ይከኣል ኢዩ ።

ናይ ኢንዱስትሪ ምህርቲ -
ሃይድሮጅን ኣብ ከሚካላዊ ኢንዱስትሪ ነቲ ድዅዒ ንምስራሕ ዘገልግል ኣሞንያ ንምድላው ከምኡውን ከም ሜታኖል ክሎሪንድ ሃይድሮጅን ከምኡውን ሃይድሮካርቦን ዝኣመሰለ እተፈላለየ ከሚካላት ንምድላው ብሰፊሑ ኢዩ ዝዝውተር ። ኣቻዮንን ካልእ ብረትን ኣብ ምፍራይ ከም ምንካይ መሳርሒ ዀይኑ እውን ከገልግል ይኽእል ኢዩ ።

ምህርቲ ኤለክትሪክ ፦
ዋህዮታት ሃይድሮጅን ነዳዲ ኤለክትሪክ ብጽሩይን ስሉጥን መገዲ ንምድላው ኣብ ጥቕሚ ኺውዕል ይኽእል እዩ ። ኣብ ንግዳውን መንበሪ ህንጻታት ከም ምንጪ ኤለክትሪክ ወይ ከም ቀንዲ ምንጪ ኤለክትሪክ ኰይኑ የገልግል ኢዩ። ኣብ ርእሲ እዚውን ኣብቲ ዝለዓለ ጠለብ ዘለዎ እዋናት ኤለክትሪክ ንምቕራብ ክትጥቀመሉ ትኽእል ኢኻ።

Cመንበሪ ዀነ ንግዳዊ መሞቒ -
ሃይድሮጅን ንተፈጥሮኣዊ ጋዝ ወይ ነዳዲ ብምትካእ መንበሪ ዀነ ንግዳዊ መሞቒ ኸም ነዳዲ ዀይኑ ኼገልግል ይኽእል እዩ ። ናይ ሃይድሮጅን መውዓዪ መሳርሒታት ይማዕበል ኣሎ ንመሞቒ ህንጻታት ዝኸውን ትሑት ካርቦን ዘለዎ ኣማራጺ ድማ ክህብ ይኽእል ኢዩ።

ኣወዓዕላ ጠፈር፦
ኣብ ናይ ጠፈር ኢንዱስትሪ ሃይድሮጅን ነተን ኣብ ጠፈር ዝፍንጀራ ማካይን ብፍላይ ከኣ ኣብ ላዕለዋይ ደረጃታት ሮኬት ንምድፍፋእ ከም ነዳዲ ዀይኑ የገልግል ኢዩ። ፈሳሲ ሃይድሮጅን ልዑል ጽዑቕ ጸዓትን ጽሩይ ምንዳድን ስለ ዘለዎ መብዛሕትኡ ግዜ ከም መጕልሕ ነዳዲ ዀይኑ የገልግል ኢዩ።