بە شێوەیەکی بەرفراوان لە پیشەسازی مۆسیقادا بەکاردێت بۆ بەستنەوە و کۆنترۆڵکردنی ئامێرە جۆراوجۆرەکان، وەک تەختەکلیل، سینتێزیزەر، کۆنترۆڵکەرەکانی MIDI، زنجیرەکان، ئامێرەکانی تەپڵ، کۆمپیوتەر، مۆدیولی دەنگ، کاریگەری دەنگ و زیاتر.

گەیەنەرەکانی MIDI دەتوانن بە شێوەی جۆراوجۆر بێن، بەڵام باوترینیان کۆنێکتەری پێنج-پین دینە. دوو جۆر په یوه ندیه کانی 5-PIN MIDI هه یه :

MIDI لە پەیوەندیکار : بەکارهێنانی داتای MIDI لە ئامێرەکانی تر.

پەیوەندیکەری MIDI OUT : ناردنی داتای MIDI بۆ ئامێرەکانی تر.

هەندێک لە ئامێرەکانی MIDI لەوانەیە لەگەڵ کۆنێکتەری THRU MIDI بەکاربهێنرێن، کە بەکاردێت بۆ دووبارە گواستنەوەی داتای MIDI وەرگیراو لە پەیوەندیکەری MIDI IN بەبێ گۆڕینی. ئەمە ڕێگە بە چەندین ئامێری MIDI دەدات کە بەیەکەوە زنجیر بکرێن لە کاتێکدا هەمان زنجیرەی داتای MIDI دەهێڵنەوە.

کۆنێکتەری MIDI پرۆتۆکۆلێکی زنجیرەیی بێ وێنە بەکاردەهێنێت بۆ گواستنەوەی داتای دیجیتاڵ، وەک پەیامەکانی تێبینی، پەیامەکانی کۆنترۆڵی بەرنامە، پەیامی کۆنترۆڵ، مۆدی گۆڕینی پەیامەکان، و زیاتر. ئەم زانیارییانە وەک ئاماژەی دوانی دەگوازرێنەوە کە نوێنەرایەتی ڕووداوە مۆسیقییەکان و فەرمانەکانی کۆنترۆڵ دەکەن.

MIDI (بە ئینگلیزی : MIDI) کاردەکات لەسەر بنەمای پەیوەندی دیجیتاڵی لە نێوان ئامێرە ئەلیکترۆنییە جیاوازەکانی وەک تەختەکلیل، سینتێزیزەر، کۆنترۆڵەرەکانی MIDI، کۆمپیوتەر و ئامێرە دەنگییەکانی تر. چۆن گۆ دەکرێ MIDI

• گواستنەوەی پەیامی MIDI : MIDI پرۆتۆکۆلێکی پەیوەندی دیجیتاڵی بەکاردەهێنێت بۆ گواستنەوەی پەیامەکان لە نێوان ئامێرەکان. ئەم پەیامانەی MIDI زانیاری لەخۆ دەگرێت دەربارەی تێبینیە لێکراوەکان، ماوەکەیان، خێرایی (هێزی لێدان)، هەروەها فەرمانەکانی تر وەک گۆڕانی بەرنامە، گۆڕانی پارامیتەر، پەیامەکانی کات و زیاتر.
  


• فۆرماتی نامەی MIDI : پەیامەکانی MIDI بە شێوەیەکی ئاسایی دەگوازرێنەوە وەک پاکەتی داتای دوانی. هەر پەیامێکی MIDI لە چەند بایتێک داتا پێکهاتووە، هەر یەکێکیان نوێنەرایەتی فەرمانێکی دیاریکراو دەکات. بۆ نموونە، نامەیەکی تێبینی لەسەر MIDI لەوانەیە زانیاری لەخۆ بگرێت دەربارەی ژمارەی تێبینی، خێرایی، و کەناڵی MIDI کە لەسەری دەنێردرێت.
  


• ئامێرەکانی MIDI بە کۆنێکتەری ستانداردی MIDI دامەزراون، وەک کۆنێکتەری پێنج-پین دین یان کۆنێکتەری USB
  

  USB

  هەروەها دەوترێت کە پاسی USB "Hot Pluggable"ە، واتە مرۆڤ دەتوانێت ئامێرێکی USB ببەستێتەوە و ببڕێتەوە لەگەڵ کۆمپیوتەرەکە هەڵکراوە. سیستەمەکە لەسەر کۆمپیوتەرەکە دامەزرێنراوە (Windows, Linux) یەکسەر دەیناسێتەوە.
  
  MIDI. ئەم پەیوەندیکارانە ڕێگە بە ئامێرەکان دەدەن بەیەکەوە ببەسترێنەوە بۆ ئاڵوگۆڕکردنی داتای MIDI. کێبڵی MIDI بەکاردێت بۆ پەیوەندیکردنی فیزیکی ئامێرەکان.
  


• پرۆتۆکۆلی زنجیرەیی Asynchronous : MIDI پرۆتۆکۆلێکی زنجیرەیی بێ وێنە بەکاردەهێنێت بۆ گواستنەوەی داتا لە نێوان ئامێرەکان. ئەمە مانای ئەوەیە کە داتا بە شێوەیەکی زنجیرەیی دەنێردرێت، کەمێک لە یەک کاتدا، بەبێ ئەوەی هیچ کاتژمێرێکی جیهانی هەبێت بۆ هاودەمکردنی ئامێرەکان. هەر پەیامێکی MIDI پێش ئەوە بە "Start bit" و بەدوایدا "Stop bit" بۆ نیشاندانی سەرەتا و کۆتایی پەیامەکە.
  


• هاوبەشکردنی بێژەی MIDI بە ئینگلیزی : ئامێرەکانی MIDI لە بەرهەمهێنەرە جیاوازەکانەوە دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ یەکتر بکەن چونکە هەموویان هەمان تایبەتمەندی و ستانداردی MIDI پەیڕەو دەکەن. ئەمە ڕێگە بە کارکردنی نێوان ئامێرەکانی MIDI دەدات، کە گرنگە لە ڕێکخستنی مۆسیقای ئاڵۆز.
  

لە ستانداردی MIDI، پەیامەکان یەکەی داتان کە ڕێگە بە ئامێرە ئەلیکترۆنییە جیاوازەکان دەدات پەیوەندی لەگەڵ یەکتر بکەن. ئەم پەیامانەی MIDI زانیاری جۆراوجۆر هەڵدەگرن دەربارەی ئەو کردارانەی کە لەسەر ئامێرێک ئەنجام دەدرێن، وەک تێبینیەکان لەسەر تەختەکلیل، جووڵەی گۆڕانکاری، گۆڕینی بەرنامە و زیاتر. ئەمانەی خوارەوە چەند جۆرێکی باوی پەیامن لە ستانداردی MIDI :

• نامەکانی هەڵکردن/کوژانەوە :
  تێبینی لەسەر نامەکان دەنێردرێت کاتێک تێبینیەک لەسەر تەختەکلیلێک یان ئامێرێکی تری MIDI لێدەدرێت. ئەوان زانیارییان تێدایە دەربارەی ئەو تێبینییەی کە لێدەدرێت، خێرایی (هێزی هێرش) ، و کەناڵی MIDI کە تێبینیەکە لەسەری دەنێردرێت.
  تێبینی نامە نێردراوەکان کاتێک تێبینیەک بڵاو دەکرێنەوە. ئەوان کۆتایی تێبینیەکە نیشان دەدەن و زانیاری هاوشێوەی تێبینی لەسەر پەیامەکان تێدایە.
  


• نامەکان کۆنترۆڵ بکە :
  پەیامی کۆنترۆڵی MIDI بەکاردێت بۆ گۆڕینی پارامیتەرەکانی ئامێری MIDI یان کاریگەری. بۆ نموونە، دەتوانرێت بەکاربهێنرێن بۆ گۆڕینی قەبارە، گۆڕانکاری، پانینگ، هتد.
  ئەم پەیامانە ژمارەی کۆنترۆڵکەری MIDI لەخۆ دەگرێت (بۆ نموونە، ژمارەی کۆنترۆڵی قەبارە ۷) و بەهایەک کە نوێنەرایەتی ڕێکخستنی خوازراو دەکات بۆ ئەو کۆنترۆڵکەرە.
  


• پەیامەکانی گۆڕینی بەرنامە :
  پەیامەکانی گۆڕینی بەرنامە بەکاردێت بۆ هەڵبژاردنی دەنگە جیاوازەکان یان پارچەکان لەسەر ئامێری MIDI. هەر پەیامێک ژمارەی بەرنامەی MIDI لەخۆ دەگرێت کە دەگونجێت لەگەڵ دەنگێکی دیاریکراو لەسەر ئامێرەکە.
  


• نامەکانی هاوکاتکردن :
  نامەکانی هاودەمکردنی MIDI بەکاردێت بۆ هاودەمکردنی ئامێرەکانی MIDI لەگەڵ کاتژمێری هاوکاتکردنی باو. ئەمانە بریتییە لە دەستپێک، وەستان، بەردەوامبوون، کاتژمێر، هتد، پەیامەکان بۆ ڕێکخستنی کاتی ئامێرە جیاوازەکان لە ڕێکخستنی MIDI.
  


• پەیامەکانی Sysex (تایبەت بە سیستەم) :
  پەیامەکانی سیسێکس پەیامی تایبەتن کە بەکاردێن بۆ پەیوەندی تایبەت لە نێوان ئامێرە تایبەتەکان. ئەوان ڕێگە بە بەرهەمهێنەرانی ئامێری MIDI دەدەن کە داتای تایبەتمەند بنێرن بۆ ڕێکخستن، نوێکردنەوەی فیرموێر، و زیاتر.
  

پرۆتۆکۆڵی MIDI چەندین سوودی گرنگی هەیە لە بواری بەرهەمهێنانی موزیکی ئەلیکترۆنی و مۆسیقادا :

پەیوەندی جیهانی : میدی ستانداردێکی کراوەیە کە بە شێوەیەکی بەربڵاو لە پیشەسازی مۆسیقادا پەیڕەو دەکرێت. ئەمە مانای ئەوەیە کە ئامێرەکانی MIDI لە بەرهەمهێنەرە جیاوازەکانەوە دەتوانن پەیوەندی لەگەڵ یەکتردا بکەن، ئەمەش توانایەکی زۆر دابین دەکات لە نێوان ئامێرەکان و کۆنترۆڵکەرەکان و نەرمەکاڵاکان و ئامێرەکانی تری MIDI.

دروست کردنی دەنگ : MIDI ڕێگە بە مۆسیقاژەنان و بەرهەمهێنەران دەدات کە دەستکاری و کۆنترۆڵی جۆراوجۆری پارامیتەری دەنگ بکەن لە کاتی ڕاستەقینەدا. ئەمە دەستکاریکردنی تێبینیەکان، دەنگەکان، کاریگەری، قەبارە، ڕێکخستن و زیاتر، دابینکردنی نەرمی داهێنەری زۆر لە دروستکردنی مۆسیقادا دەگرێتەوە.

ئاسان تۆمارکردن و دەستکاری کردن : MIDI ڕێگەت پێدەدات بۆ تۆمارکردنی نمایشە مۆسیقییەکان وەک داتای MIDI- کە دەتوانرێت دەستکاری بکرێت، گۆڕانکاری تێدا بکرێت، و دووبارە کار بکرێتەوە بە ویستی خۆی. ئەمە ڕێگە بە هونەرمەندان دەدات کە مۆسیقاکەیان ڕێکبخەن و ڕێکخستن بکەن بۆ ڕێکخستنەکان و نمایشەکان و زنجیرەیەکی موزیکی ئاڵۆز دروست بکەن.

کەمکردنەوەی بەکارهێنانی سەرچاوە : داتاکانی MIDI سووکن لە ڕووی پانتایی باند و سەرچاوەکانی سیستەم. ئەمە بەو مانایە دێت کە نمایشەکانی MIDI دەتوانرێت لەسەر کۆمپیوتەر و ئامێرەکان بەکاربهێنرێت لەگەڵ تایبەتمەندییەکانی ڕەقەواڵەی تا ڕادەیەک بچووک، ئەمەش وا دەکات ببێتە بژاردەیەکی بەردەست بۆ مەودایەکی فراوان لە مۆسیقاژەن و بەرهەمهێنەر.

هاودەمکردنی ئامێر : MIDI ڕێگە بە هاوکاتکردنی وردی چەندین ئامێری MIDI دەدات، وەک زنجیرەکان، ئامێرەکانی تەپڵ، کۆنترۆڵکەرەکان، و کاریگەریەکان، بە بەکارهێنانی نامەکانی هاوکاتکردنی MIDI وەک Start، Stop و Clock. ئەمە دڵنیا دەکاتەوە لە هەماهەنگییەکی ورد لە نێوان توخمە مۆسیقییەکانی نمایشێک یان بەرهەمێک.

ئۆتۆماتیکی پارامیتەر : MIDI ڕێگە بە ئۆتۆماتیککردنی پارامیتەری دەنگ و جووڵەی کۆنترۆڵکراو دەدات کە تۆمارکراوە لە سۆفتوێری دەنگ و زنجیرەی MIDI. ئەمە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات کە جیاوازی داینامیکی لە مۆسیقاکەیاندا دروست بکەن بەبێ ئەوەی پێویست بکات بە دەستی هەر پارامیتەرێک ڕێکبخەن.

با دی جی کۆنترۆڵێکی دی ئێچ میدی وەربگرین، وەک هێرکوڵس دی جی کۆنترۆڵی هەوا+ یان پێشەنگ DDJ-SR لە نێوان ئەوانی تردا. کاتێک بەکارهێنەرەکە لە سەکۆیەکەوە بۆ تەختەیەکی تر دەگۆڕێت، پەیامێکی گۆڕینی کۆنترۆڵی MIDI لە ڕێگەی USB

USB

هەروەها دەوترێت کە پاسی USB "Hot Pluggable"ە، واتە مرۆڤ دەتوانێت ئامێرێکی USB ببەستێتەوە و ببڕێتەوە لەگەڵ کۆمپیوتەرەکە هەڵکراوە. سیستەمەکە لەسەر کۆمپیوتەرەکە دامەزرێنراوە (Windows, Linux) یەکسەر دەیناسێتەوە.

ەوە دەنێردرێت بۆ کۆمپیوتەری خانەخوێ.
لە کاتی ڕاستەقینەدا کۆد و لێکدانەوەی بۆ دەکرێت لەلایەن بەرنامەی فڕۆکەوانی، Djuced 40 یان Serato DJ، لە نموونەکانی ئێمەدا. لەگەڵ ئەوەشدا، پەیامی MIDI هەڵبژێردراو لەلایەن هەریەک لە مارکەی کۆنترۆڵەر مەرج نییە هەمان کردار بێت بۆ ئەنجامدانی هەمان کردار، تەنها ستانداردی MIDI باوە.
ئەمە مانای ئەوەیە کە کۆنترۆڵکەرێک (زیاتر یان کەمتر) بەستراوەتەوە بە بەرنامە. دووبارە : بەکارهێنەر دەتوانێت دەستکاری بکات.

زۆر جار لە پشتەوەی سینتەزیزەرەکان لە سێدا دەڕۆن. ماناکانیان :

• ڤیدیۆ : زانیاری لە ئامێرێکی دیکەی MIDI وەردەگرێت
  


• ڤیدیۆ : ئه و که سه ی له ڕێگه ی ئه م به کارهێنه ره وه ده نێرێت
  


• MIDI THRU : کۆپیکردنی داتای وەرگیراو لەسەر MIDI IN و ناردنی بۆ ئامێرێکی تری MIDI
  

بۆ نموونە، تراکتەر لەلایەن ئامێری ڕەسەن یان Cross by Mixvibes دەزانێت چۆن زانیاری ڕێکخستن وەربگرێت کە لەلایەن دروستکەری کۆنترۆڵەوە دروستکراوە بۆ خۆگونجاندن لەگەڵی. دواتر زاراوەی نەخشەسازی بەکاردێت. ئەگەر ئەم زانیارییە بوونی نەبێت، پێویستە دی جی بیر لە دروستکردنی بکاتەوە بە بەکارهێنانی کرداری فێربوونی بەرنامەی MIDI.
بۆ خۆپاراستن لەمە، بۆیە باشتر وایە کە دەربارەی بوونی ئەم نەخشە بەناوبانگانە بزانیت پێش کڕین، بەتایبەتی ئەگەر پلانت هەیە کۆنترۆڵکەرەکە بەکاربهێنیت لەگەڵ بەرنامەیەکی تر جگە لەوەی کە وەک ستاندارد گەیشتووە !

لە کێبڵی MIDI، تەنها زانیاری دەربارەی ژەنینەوەی مۆسیقاژەنێک یان کردارەکانی پارامیتەر لە دوگمەکانەوە بڵاو دەبێتەوە. نە دەنگ ! بۆیە هەرگیز ناتوانیت دەربارەی دەنگی MIDI قسە بکەیت، بەڵکو دەربارەی داتای MIDI.
ئەم داتایە دەنگ بەرهەم ناهێنێت، بەڵکو تەنها فەرمان دەدات بە جێنەرەیتەری دەنگ، نەرمەکاڵا یان هەر ڕەقەواڵەیەکی تر کە لەگەڵ ستانداردی MIDI بگونجێت. دواتر ئەو کەسەیە کە بەرپرسیارە لە بەرهەمهێنانی ئەو دەنگەی کە لە ئەنجامی فەرمانی MIDI نێردراوە.

پەرەسەندنی سەرەتایی (۱۹۷۰) :
پێشکەوتنی سەرەتایی MIDI لە ساڵانی حەفتاکان دەستی پێکرد کاتێک کۆمپانیاکانی دروستکردنی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان بەدوای ڕێگایەکی ستاندارددا دەگەڕان بۆ ئەوەی ئامێرەکانیان بتوانن پەیوەندی لەگەڵ یەکتردا بکەن.

پرۆتۆکۆلی (MIDI) ی ساڵی (1983) :
لە ساڵی ۱۹۸۳، مید ئای بە فەرمی لەلایەن کۆمەڵێک کۆمپانیای دروستکردنی ئامێری مۆسیقاوە ناسێنرا، لەوانە ڕۆلاند، یاماها، کۆرگ، سووڕی زنجیرەیی و ئەوانی تر. لە کۆنگرەی نەتەوەیی کۆمەڵەی بازرگانانی مۆسیقا (NAMM) نمایشکرا.

ستاندارد (۱۹۸۳-۱۹۸۵) :
لە ماوەی چەند ساڵی داهاتوودا، پرۆتۆکۆلی MIDI لەلایەن کۆمەڵەی نێودەوڵەتی MIDI ستاندارد کراوە، کە ڕێگە بە پەسەندکردنی ستاندارد دەدات بە شێوەیەکی بەربڵاو لە پیشەسازی مۆسیقادا.

فراوانبوون و لەخۆگرتن (۱۹۸۰کان) :
لە چەند ساڵی دەستپێکردنیدا، MIDI بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن کۆمپانیاکانی دروستکردنی ئامێری مۆسیقای ئەلیکترۆنی و ستۆدیۆکانی تۆمارکردن و مۆسیقاژەنان و بەرهەمهێنەرانەوە وەرگیراوە. بوو بە پرۆتۆکۆلی دیفاکتۆ بۆ پەیوەندیکردنی ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان.

پەرەسەندنی بەردەوام (۱۹۹۰ و زیاتر) :
بەدرێژایی چەندین دەیە، پرۆتۆکۆلی MIDI بەردەوام بوو لە پەرەسەندن بۆ پشتگیریکردنی تایبەتمەندی و تەکنەلۆژیای نوێ، لەوانە پێشکەشکردنی ستانداردی گشتی MIDI (GM) ، زیادکردنی پەیامەکانی سیسێکس (سیستەمی تایبەت) ، فراوانکردنی توانای کەناڵی MIDI بۆ ۱۶ کەناڵ و زیاتر.

۲۰۰۰ (۲۰۰۰ و زیاتر) :
لەگەڵ بەرزبوونەوەی مۆسیقای کۆمپیوتەر لە ساڵی ۲۰۰۰، MIDI بە شێوەیەکی بەرفراوان یەکخرا لەگەڵ نەرمەکاڵای دەنگ و زنجیرەکان و وێستگەی کاری دەنگی دیجیتاڵ (DAWs). بووە بە توخمێکی سەرەکی لە دروستکردنی موزیکی کۆمپیوتەردا.

بەردەوامی و گرنگی (ئەمڕۆ) :
ئەمڕۆ، دوای زیاتر لە ۳۵ ساڵ لە ناساندنی، پرۆتۆکۆلی MIDI بەشێکی گرنگی پیشەسازی مۆسیقایە. بەردەوامە لە بەکارهێنان لەلایەن مۆسیقاژەنان، بەرهەمهێنەران، ئەندازیاری دەنگ، و گەشەپێدەرانی سۆفتوێر بۆ دروستکردن، تۆمارکردن، دەستکاریکردن و کۆنترۆڵکردنی مۆسیقای ئەلیکترۆنی.